Laat ik beginnen met een duidelijk statement: dierproeven zijn nog steeds nodig, omdat ze ons essentiële inzichten geven in ziektemechanismen. Er zijn natuurlijk ook beperkingen aan dierproeven: een muis bijvoorbeeld is geen mini-mens en een ziekte in een muismodel verloopt vaak niet hetzelfde als in de patiënt. Vandaar dat biomedisch onderzoekers de nieuwe technologie van de zogeheten ‘humane geïnduceerde pluripotente stamcellen’ hebben omarmd. Met deze techniek is het mogelijk om van huidcellen stamcellen te maken. Dit heeft geleid tot een revolutie binnen het biomedische onderzoek. Deze stamcellen worden nu gebruikt om humane celmodellen op te zetten, zodat ziekteprocessen kunnen worden onderzocht in mini-orgaantjes. Dit heeft als voordeel dat er echt in mensencellen wordt gekeken, maar als nadeel dat het niet de complexiteit van een orgaan in een lichaam nabootst. Ik ben ervan overtuigd dat de combinatie van celmodellen en diermodellen nodig is om complexe ziektemechanismen beter te begrijpen.

In Utrecht gaat proefdieronderzoek en onderzoek in humane celmodellen hand in hand. We zetten proefdieren in als het noodzakelijk is, en humane celmodellen als het kan. Het 3Rs Centre Utrecht en TPI Utrecht helpen onze onderzoekers hierbij. Gezamenlijk streven we ernaar om de celmodellen verder te ontwikkelen en diervriendelijke alternatieven te gebruiken, waar het kan. Onze ambities hierin zijn groot, en met het Centrum voor Proefdiervrije Biomedische Translatie willen we deze transitie een extra impuls gaan geven.

Een belangrijke taak van de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht is het opleiden van onderzoekers in het gebruik van de juiste modellen voor het beantwoorden van onderzoeksvragen. Samen leiden we de volgende generatie onderzoekers op, en samen zorgen we ervoor dat ons onderzoek impact heeft en bijdraagt aan het begrijpen van fundamentele mechanismen in cellen en organen, en aan het begrijpen van ziektemechanismen. Deze inzichten zijn nodig om de humane celmodellen verder te ontwikkelen. Ook op deze manier werken we gezamenlijk verder aan een duurzame vermindering van het aantal proefdieren.

Prof. Dr. Elly Hol,
Hoogleraar Gliabiologie van Hersenziekten,
Vice-decaan onderzoek UMC Utrecht